Rào cản nội tại

Với bờ biển dài khoảng 3.260km trải dài từ Bắc đến Nam, ở trung tâm khu vực châu Á - Thái Bình Dương và nằm trên tuyến hàng hải quốc tế, Việt Nam là quốc gia có điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý rất thuận lợi để phát triển dịch vụ logistics. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, thực trạng phát triển logistics chưa tương xứng với tiềm năng. Thống kê của Hiệp hội Doanh nghiệp (DN) logistics Việt Nam (VLA) cho thấy, cả nước mới có khoảng 1.500 DN logistics so với con số 900.000 DN hiện nay. DN Việt Nam lại đa số là nhỏ và vừa nên mức đóng góp cho nền kinh tế chỉ vào khoảng 2-3%. Vốn điều lệ bình quân của các DN chỉ khoảng 4-6 tỷ đồng, số DN vừa và nhỏ chiếm 72% (vốn dưới 20 tỷ đồng) với số lượng lao động 30-40 người, trong đó chỉ 5-7% có đào tạo bài bản và chuyên nghiệp.

Đáng chú ý, gần 70% DN logistics Việt Nam thuộc loại không tài sản; việc đầu tư trang thiết bị, phương tiện vận tải chỉ khoảng 16% và khoảng 4% về kho bãi, cảng, còn lại phải đi thuê ngoài. Chính vì thế, chỉ có 25% thị phần nằm trong tay DN Việt Nam, “miếng bánh” lớn 75% còn lại ở trong tay DN nước ngoài. Theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới (WB), ngành logistics Việt Nam đang đứng thứ 64/160 trên toàn thế giới với điểm (LPI) 2,98 và đứng thứ 4 trong khu vực ASEAN, sau Singapore, Malaysia và Thái Lan.

Ông Nguyễn Xuân Thành, Đại học Fulbright Việt Nam (thành viên nhóm tư vấn, Ban điều hành vùng duyên hải miền Trung) đánh giá: Năng lực cạnh tranh của chất lượng dịch vụ logistics tại Việt Nam còn rất khiêm tốn, chi phí logistics cao, cơ sở hạ tầng logistics nhỏ và phân tán… Đồng quan điểm, ông Trần Anh Vương, Tổng Thư ký diễn đàn kinh tế tư nhân Việt Nam cho rằng, một trong những điểm hạn chế của dịch vụ logistics nước ta hiện nay là chi phí quá cao. Các chuyên gia phân tích: Nếu GDP Việt Nam là 185 tỷ USD thì chi phí logistics chiếm đến khoảng 35 - 36 tỷ USD (trên dưới 20%). Trong khi đó, Singapore, Bắc Mỹ, châu Âu chỉ có khoảng dưới 10%.

Nguyên nhân chi phí cao là sự bất hợp lý về kết cấu, kết nối cơ sở hạ tầng với nhau. Dù hạ tầng giao thông khá đồng bộ nhưng kết nối chuỗi giá trị logistics còn hạn chế. Báo cáo Cạnh tranh toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới hàng năm cũng đánh giá yếu kém của ngành logistics là do doanh nghiệp Việt Nam phần lớn là vừa và nhỏ, lại nằm phân tán và thiếu sự liên kết, dẫn đến giảm sức cạnh tranh. Trong khi các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang tham gia tại thị trường Việt Nam là những doanh nghiệp lớn, có sự liên kết trên toàn thế giới và đang áp đảo về thị phần trong lĩnh vực logistics thì các doanh nghiệp logistics Việt Nam chưa thực sự tìm được tiếng nói chung với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu; chưa tạo ra sự gắn bó đầy đủ, thúc đẩy phát triển chung cho cộng đồng doanh nghiệp Việt. Điều này dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong nước đang phải chịu các loại phí cao, giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Kỳ vọng “làn gió mới”

Các chuyên gia logistics nhận định: Với Quyết định số 200/QĐ-TTg ngày 14/2/2017 của Thủ tướng Chính phủ về Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025 được xem như “làn gió mới”, mang đến những sự kỳ vọng mới tạo đà phát triển sâu rộng cho hoạt động logistics trong nước. Theo đó, 6 nhóm nhiệm vụ chủ yếu gồm: Hoàn thiện chính sách, pháp luật về dịch vụ logistics; Hoàn thiện kết cấu hạ tầng logistics; Nâng cao năng lực DN và chất lượng dịch vụ; Phát triển thị trường dịch vụ logistics; Đào tạo, nâng cao nhận thức và chất lượng nguồn nhân lực và các nhiệm vụ khác được cụ thể hóa thành 60 nhiệm vụ đem lại các giải pháp tổng lực “kích cầu” ngành logistics nội địa.

Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025, tỷ trọng đóng góp của ngành dịch vụ logistics vào GDP đạt 8-10%, tốc độ tăng trưởng dịch vụ đạt 15-20%, tỷ lệ thuê ngoài dịch vụ logistics đạt 50-60%, chi phí logistics giảm xuống tương đương 16-20% GDP, xếp hạng theo chỉ số năng lực quốc gia về logistics (LPI) trên thế giới đạt thứ 50 trở lên, đưa Việt Nam trở thành đầu mối logistics của khu vực. Bên cạnh đó, bản kế hoạch cũng yêu cầu hình thành các DN dịch vụ logistics đầu tàu, có đủ sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, đồng thời hỗ trợ phát triển các DN dịch vụ logistics theo phương châm hiện đại, chuyên nghiệp.

Lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho rằng, Bộ Công thương sẽ có những kế hoạch hành động cụ thể để nâng cao năng lực và chất lượng của dịch vụ logistics tại Việt Nam. Thực tế, Việt Nam có đủ điều kiện phát triển logistics và đưa hoạt động này lên một tầm cao mới bởi thị trường hàng hóa xuất nhập khẩu của nước ta đang rất sôi động, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu lên tới hơn 300 tỷ USD năm 2016 và con số này sẽ tiếp tục tăng cao trong những năm tới. Do đó, nếu chất lượng logistics được cải thiện thì sẽ là cú hích lớn với lĩnh vực xuất khẩu của Việt Nam.

Đây là đòi hỏi bức thiết trước nhu cầu phát triển logistics, giảm áp lực chi phí cho DN. Theo tính toán, cứ 1 ngày hàng hoá phải chờ xuất khẩu, nhập khẩu thì thương mại sẽ giảm tới 4%. Theo các DN, xu thế mở cửa thị trường và cạnh tranh gay gắt là điểm nổi bật khi hội nhập sâu rộng, trong khi năng lực cạnh tranh của DN cung cấp dịch vụ logistics của Việt Nam còn thấp. Đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics.
Nguồn: Báo giao thông